Τα τελευταία χρόνια ο φόβος για τις αράχνες έχει κάπως αυξηθεί στη νότια Ευρώπη, και γενικά προς τα μέρη μας, καθώς οι θάνατοι που αποδίδονται σε μια συγκεκριμένη αράχνη έχουν λάβει μία εκτεταμένη δημοσιότητα.
Σύμφωνα με το Conversation, “το πιο πρόσφατο γνωστό κρούσμα σημειώθηκε μόλις αυτό το καλοκαίρι στο Μπάρι της Ιταλίας, όπου ένας 23χρονος πέθανε μετά από ύποπτο δάγκωμα μίας μεσογειακής καφέ αράχνης, γνωστής και ως καφέ ερημήτισσας. Μόλις ένα μήνα νωρίτερα, ένας 52χρονος αστυνομικός στο Παλέρμο πέθανε με τις ίδιες υποψίες”.
ΟΙ ΔΥΟ ΠΙΟ ΤΡΟΜΑΧΤΙΚΕΣ ΑΡΑΧΝΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Στην περιοχή της Μεσογείου υπάρχουν μόνο δύο είδη αράχνης των οποίων τα τσιμπήματα προκαλούν τη μεγάλη ανησυχία των γιατρών: η ευρωπαϊκή μαύρη χήρα (Latrodectus tredecimguttatus) και η μεσογειακή καφέ ερημήτισσα ή καφέ αράχνη (Loxosceles rufescens).
“Η μαύρη χήρα”, συνεχίζει ο αμερικανικός ιστότοπος, “είχε από πάντοτε τη χειρότερη φήμη, αλλά δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες περιπτώσεις θανάτων που να έχουν προκληθεί από το δάγκωμα της ευρωπαϊκής της παραλλαγής. Επιπλέον, οι συναντήσεις με αυτό το εντυπωσιακό έντομο είναι σπάνιες, καθώς βρίσκεται σε αγροτικές περιοχές και χτίζει τους ιστούς του κάτω από φλοιούς δέντρων ή βράχους.
Οι νευροτοξικές επιδράσεις του δηλητηρίου του στους ανθρώπους είναι ευρέως γνωστές: ένα πολύπλοκο κοκτέιλ μορίων, συλλογικά γνωστά ως λατροτοξίνες, επηρεάζει τη λειτουργία των νεύρων, τον καρδιακό μυ και τη λειτουργία των λείων μυών, προκαλώντας ένα σύνδρομο που ονομάζεται “λατροδεκτισμός”.
Απ’ την άλλη μεριά, η καφέ ερημήτισσα, η οποία συνήθως έχει μια μικρή, σκοτεινή κηλίδα σε σχήμα βιολιού στον κεφαλοθώρακα της, είναι εντελώς άλλο θέμα. Αν και ζει έξω στη φύση, σήμερα μπορεί πρακτικά να θεωρηθεί ως ένα είδος που συμβιώνει με τους ανθρώπους, καθώς τείνει να ζει σε κοντινή απόσταση από μας, ειδικά μέσα σε σπίτια, γκαράζ ή χώρους εργασίας. Συχνά βρίσκει σκοτεινές, σκονισμένες κρυψώνες, όπως πίσω ή κάτω από μεγάλα έπιπλα, όπου μπορεί να περάσει απαρατήρητη για μεγάλες χρονικές περιόδους.
Σε αντίθεση με το νευροτοξικό δηλητήριο των μαύρων χήρων, το δηλητήριο των αραχνών της οικογένειας των συκαριδών, στην οποία ανήκει η καφέ αράχνη, “έχει νεκρωτική δράση, που σημαίνει ότι προκαλεί το θάνατο του σωματικού ιστού. Μεταξύ των πολλών πρωτεϊνών που βρίσκονται στο δηλητήριό της είναι τα ένζυμα της φωσφολιπάσης, τα οποία υποβαθμίζουν τις κυτταρικές μεμβράνες και διαρρηγνύουν τα αιμοφόρα αγγεία. Τα δύο συνδυασμένα αποτελέσματα προκαλούν συνήθως μια τοπική αντίδραση στο σημείο του δαγκώματος που περιλαμβάνει οίδημα, ερυθρότητα και κνησμό για μερικές εβδομάδες.
Σε ένα μικρό ποσοστό περιπτώσεων, η κεντρική περιοχή του δαγκώματος μπορεί να αναπτύξει νεκρωτική βλάβη, όπου ο ιστός πεθαίνει και τελικά πέφτει πριν επουλωθεί μετά από μερικές εβδομάδες”.
ΕΝΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΕΙΔΟΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟΥ
Αυτό το σύνολο συμπτωμάτων -που ονομάζεται δερματικός λοξοκηλισμός- δεν έχει συνήθως σημαντικές συνέπειες, εκτός εάν το τσίμπημα συμβεί σε ιδιαίτερα ευαίσθητες περιοχές όπως το πρόσωπο. Επιπλέον, η νεκρωτική εξέλιξη είναι λιγότερο συχνή με την ευρωπαϊκή καφέ αράχνη από ό,τι με ορισμένες από τις ομολόγους της στη Λατινική Αμερική (L. reclusa και L. laeta), που θεωρούνται σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε χώρες όπως η Χιλή, η Αργεντινή και το Περού.
Σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις, ωστόσο, η νέκρωση που προκαλείται από ένα τσίμπημα καφέ αράχνης μπορεί να φτάσει στον μυ που βρίσκεται από κάτω και να προκαλέσει σύνδρομο τοξικού σοκ, το οποίο περιλαμβάνει συμπτώματα όπως πυρετό, πόνο στους μύες και στις αρθρώσεις. Όταν προκαλείται από δάγκωμα από μία λοξοσκέλη, τότε προκαλείται μια κατάσταση που, αν και πολύ σπάνια, μπορεί να οδηγήσει σε οξεία αιμόλυση (καταστροφή αιμοσφαιρίων), νεφρική ανεπάρκεια, σοκ και, τελικά, θάνατο.
ΛΟΞΟΣΚΕΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ
Η μεσογειακή λοξοσκέλη, ένα ιθαγενές είδος στην περιοχή της Μεσογείου, ζει ανάμεσα στους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ωστόσο, το δάγκωμά της είναι πολύ σπάνιο και τα επίσημα, αξιόπιστα δεδομένα για περιπτώσεις δαγκωμάτων είναι πολύ σπάνια. Ακόμη και όταν εμφανίζεται μια πιο σοβαρή κλινική αντίδραση, ο ασθενής σπάνια μπορεί να δει, πόσο μάλλον να πιάσει, το ζώο που τον δάγκωσε, πράγμα που σημαίνει ότι οι περισσότερες σχετικές διαγνώσεις δεν μπορούν να επαληθευτούν πλήρως.
“Αυτή η δυσκολία έχει επίσης τονιστεί από μια διεπιστημονική ερευνητική ομάδα που διευθύνεται από το Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων Νήσων”, συνεχίζει το Conversation. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε φέτος, ανέλυσαν τέσσερις πρόσφατες περιπτώσεις ύποπτων δαγκωμάτων καφέ αράχνης και άλλες δώδεκα που τεκμηριώθηκαν στην Ισπανία μεταξύ 2005 και 2021.
Μέχρι σήμερα, κανένας θάνατος ανθρώπου δεν έχει αποδοθεί επίσημα σε δάγκωμα καφέ αράχνης στην Ισπανία. Οι πρόσφατοι θάνατοι στην Ιταλία από ύποπτα τσιμπήματα εξακολουθούν να είναι κάτι σαν μυστήριο – θα μπορούσαν να είναι μια απλή στατιστική ανωμαλία ή μια σειρά από κλινικές εσφαλμένες εκτιμήσεις.
Θα μπορούσε επίσης, λόγω της εμπορικής παγκοσμιοποίησης και του τρέχοντος όγκου των διηπειρωτικών ταξιδιών, τα δαγκώματα να προκλήθηκαν από το αμερικανικό είδος Loxosceles που εισήχθη κατά λάθος στην Ευρώπη.
Αυτό έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις με δείγματα του πολύ πιο επικίνδυνου γένους Phoneutria, το οποίο περιλαμβάνει τις περίφημες βραζιλιάνικες περιπλανώμενες αράχνες που έχουν εμφανιστεί, σε σπάνιες περιπτώσεις, σε αποστολές φρούτων που εισάγονται από τη Νότια Αμερική. Ωστόσο, δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή για σταθερό πληθυσμό αμερικανικών καφέ αράχνων ή Phoneutria στην Ευρώπη.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Προκειμένου να δούμε τι ισχύει στην Ελλάδα, αν πρέπει να φοβόμαστε ή όχι, ζητήσαμε τη βοήθεια του δόκτορα Χρήστου Γεωργιάδη, εντομολόγου του Τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ.
Πόσα είδη επικίνδυνων αραχνών για τον άνθρωπο υπάρχουν στην Ελλάδα;
Από τα περίπου 1200 είδη αραχνών που έχουμε στην Ελλάδα, πρακτικά μόνο δύο είναι εκείνα που παρουσιάζουν κάποια επικινδυνότητα για τον άνθρωπο: η Μεσογειακή λοξοσκέλη με επιστημονική ονομασία Loxosceles rufescens (Dufour, 1820) και η μεσογειακή μαύρη χήρα με επιστημονική ονομασία Latrodectus tredecimguttatus (Rossi, 1790).
Γιατί αυτές οι αράχνες θεωρούνται επικίνδυνες; (Πχ έχουν δηλητήριο; Ή μεταδίδουν κάποια μόλυνση;)
Αυτά τα δύο είδη, όπως και όλες οι αράχνες φέρουν δηλητηριώδεις αδένες κοντά στο στόμα τους και μέσω των γνάθων τους μπορούν και δαγκώνουν (όχι τσιμπούν όπως λάθος αναφέρεται…) μεταφέροντας τοξίνη στο θήραμά τους. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν το δηλητήριό τους και ως αμυντικό μηχανισμό εφόσον νοιώσουν απειλή. Και εδώ είναι η περίπτωση που μπορεί να δαγκώσουν και άνθρωπο… Αν και όπως ανέφερα όλα τα είδη έχουν δηλητήριο, ελάχιστα είναι εκείνα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν κάποιο πρόβλημα σε άνθρωπο. Χαρακτηριστικά να αναφέρω ότι από τη Μεσογειακή λοξοσκέλη δεν έχει αναφερθεί κανένας θάνατος ενώ για την πιο επικίνδυνη μεσογειακή μαύρη χήρα ελάχιστοι τις τελευταίες δεκαετίες…
Υπάρχει πραγματικός λόγος για να φοβάται κάποιος κάτοικος της χώρας μήπως πεθάνει από τσίμπημα αράχνης;
Είναι τόσο σπάνιο ένα δάγκωμα αράχνης να προκαλέσει ουσιαστικό πρόβλημα (πόσο μάλλον θάνατο…) στον ελλαδικό χώρο που δεν αξίζει να ζει κάποιος με αυτόν τον φόβο. Μάλλον περισσότερο κακό θα κάνει το άγχος της σκέψης αυτής. Πόσο μάλλον όταν δυστυχώς στη χώρα που ζούμε μπορεί πολύ πιο εύκολα να χάσεις τη ζωή σου από άλλες κοινές αιτίες όπως τροχαία ατυχήματα, θεομηνίες ή το κάπνισμα…
Υπάρχουν κάποια άτομα που κινδυνεύουν κάπως περισσότερο απ’ τα υπόλοιπα;
Όπως σε κάθε περίπτωση τσιμπήματος, δαγκώματος ή ακόμη και επαφής με μία ξένη προς το σώμα μας ουσία, ο κάθε άνθρωπος μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά. Και αναφέρομαι κυρίως σε αλλεργικές αντιδράσεις που μπορεί να καταλήξουν σε αναφυλακτικό σοκ. Ακόμη και η τοξίνη από τις αράχνες που προαναφέραμε, σε έναν άνθρωπο μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή αντίδραση ενώ σε κάποιον άλλο έναν τοπικό πόνο, κνισμό και μούδιασμα.
Οι λόγοι είναι πολλοί. Η ποσότητα του δηλητηρίου, αν είχε χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος του σε προηγούμενο δάγκωμα θηράματος, το σημείο όπου έγινε το δάγκωμα, ακόμη και οι περιβαλλοντικές συνθήκες μπορούν να έχουν διαφορετική αντίδραση. Όπως και να χει όμως, καλό είναι εφόσον κάποιος δεχθεί δάγκωμα από αράχνη (αλλά και από άλλα δηλητηριώδη ζώα π.χ. φίδια, σκορπιούς, σφήκες, σκολόπενδρες) να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα: 1. Καθαρισμό της πληγής με νερό και σαπούνι, 2. κρύα κομπρέσα στο σημείο του δαγκώματος, 3. αποφυγή της αφαίρεσης του δηλητηρίου (ιδίως με το στόμα!!) και 4. μεταφορά του θύματος στο κοντινότερο κέντρο υγείας. Αααα! Και μία φωτογραφία του ζώου που μας δάγκωσε ή τσίμπησε βοηθάει πολύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου